الفائق فی غریب الحدیث

[ویکی نور] الفائق فی غریب الحدیث اثر محمود بن عمر زمخشری، خلاصه ای از تلاش کسانی است که در موضوع غریب الحدیث از قرن دوم تا حیات مؤلف قلم زده اند. از آنجا که کتاب در واقع شرح الفاظ غریب حدیث نبوی می باشد، لذا می توان آن را معجم لغت روایی دانست، که مؤلف با رجوع به کتب گذشتگان خود این اثر گرانبها را نوشته است. وی در تشریح انگیزه اش از نگارش کتاب یادآور می شود که اگرچه آثار فراوانی در این موضوع تألیف شده ولی اثری که از حیث ساختار نیکو، و از حیث محتوا به حقیقت نزدیکتر باشد نوشته نشده است.
کتاب در چهار جلد تدوین شده است. مؤلف، ترجمه کلمات غریب از احادیث و آثار را بر اساس حروف الفبا و به ترتیب فاء الفعل مرتب کرده و ذیل هر حرف به تعداد حروف الفبا، باب ذکر کرده که بابها بر اساس حرف عین الفعل مرتب شده است؛ مثلا ذیل حرف همزه بابهای همزه مع الباء، همزه مع التاء، همزه مع الثاء و... جای می گیرند. لازم به ذکر است که مؤلف فقط در فاء الفعل و عین الفعل ترتیب حروف الفبائی را رعایت کرده است؛ ولی در حرف سوم چنین مراعاتی در کار نیست؛ مثلا «علو» را قبل از «علم» و «أکل» را قبل از «أکد» ذکر کرده است. همچنین از اشعار، آیات و روایات نیز بهره برده است.
شامل مقدمه ای از محقق کتاب آقای ابراهیم شمس الدین است که درباره ساختار کتاب و روش تألیف آن مطالبی ذکر کرده است. وی در ادامه به زندگینامه مؤلف پرداخته است. نویسنده نیز در مقدمه جایگاه زبان عربی و انگیزه تألیف را بیان کرده است.
در ادامه در هر یک از مجلدات کتاب به ترتیب واژگان تعدادی از حروف ذکر شده است.
در آخر مجلد سوم نیز خاتمه ای ذکر شده که مؤلف زمان اتمام کتاب را اوائل ماه ربیع الآخر، سال 560 است ذکر کرده است.